ΜΝΗΜΗ ΕΛΕΝΗΣ ΠΑΠΑΔΑΚΗ.Το «Ταγκό της Θεατρίνας» (του Χρήστου Χαιρόπουλου) τραγουδήθηκε μοναδικά από τη μεγάλη Ελένη Παπαδάκη σε μια στιγμή ανεμελιάς και παραμένει ένα από τα λίγα ηχητικά ντοκουμέντα της φωνής της.
(...) Τελικά, αν ισχύει (και ισχύει) ότι την ιστορία την γράφουν οι νικητές, υπάρχουν άνθρωποι που καταφέρνουν να τους «εκδικούνται» μέσα από την χαραμάδα του χρόνου, μην αφήνοντας το παιχνίδι «να λήξει». Ίσως γιατί η ιστορία των νικητών είναι μια αφήγηση λέξεων, ενώ σε τέτοιες περιπτώσεις, η ιστορία των νικημένων είναι μια αφήγηση αρωμάτων…
Τέτοια ήταν η περίπτωση της Ελένης Παπαδάκη. Ήταν ένα σπάνιο φαινόμενο που κάποιοι μέτριοι νικητές, για να υπάρξουν, του κλέψαν την γλώσσα. Που του κλέψαν την τέχνη και την ζωή. Και πως όχι, αφού εκείνη, έβγαινε στη σκηνή και με δυο ατάκες ακόμη έκλεβε την παράσταση, χτυπώντας ως το μεδούλι τον εφησυχασμό μιας κοινωνίας και τον ναρκισσισμό των καλλιτεχνών. Από λιγότερο ή περισσότερο εκλεπτυσμένους ανθρώπους, όπως ο Λουντέμης κι ο Σικελιανός, ο Παλαιολόγος κι ο Σιδέρης, ο Άλκης Θρύλος κι η Μυρτιώτισσα, ο Νίκος κι η Γαλάτεια Καζαντζάκη, ο Κόντογλου και ο Βασιλείου και τόσοι άλλοι, θεωρήθηκε ενσάρκωση της γοητείας μιας εποχής και του πιο γνήσιου καλλιτεχνικού μεγαλείου, φέρνοντας τα Βερολινέζικα σαλόνια γυναικών κοντύτερα στην Μεσόγειο…
Κι ύστερα; Ύστερα για χρόνια έπρεπε να ξεχαστεί ή να χρησιμοποιηθεί κατά τα μέτρα κάποιων. Η ομοφυλοφιλία της κι οι μη συμβατικές της επιλογές δεν επέτρεπε στην δεξιά συντήρηση κι υποκρισία να την αντιμετωπίσει ως σύνολο, μα ως μια διάσημη καρικατούρα του Δεκέμβρη. Η φρικώδης δολοφονία της από την ΟΠΛΑ τον Δεκέμβρη του ’44, δεν επέτρεπε στην αριστερή συντήρηση κι ευθυνοφοβία να την αντικρίσει ως σύμβολο, μα ως μια καρικατούρα προβοκάτσιας. Κι οι δυο πλευρές, ριγμένες στην τρέλα μιας εποχής, αναμόχλευαν το ίδιο στάρι στον μύλο, που ταίζει την ανθρωπότητα αιώνες μουχλιασμένο ψωμί, παράγοντας για να τους σκοτώσει και Λόρκες και Παπαδάκηδες. Αυτό που λέει ότι κάθε ομάδα, και κάθε σύστημα, στηρίζει προβάλλει και συνηθέστατα καθιερώνει την χρυσή μετριότητα γιατί θέλει ν’ αναπαράγεται δίχως κλυδωνισμούς. Κόβοντας σαν τον ολοκληρωτικό Προκρούστη αυτό που ξεχωρίζει βαθιά, προξενώντας στους υπόλοιπους έναν υπαρξιακό τρόμο…
Η Παπαδάκη έπαιζε. Κι έπαιζε χοντρό πόκερ. Ανίκανη ή αλαζονική να δει ότι, σ’ έναν κόσμο με στέρεες παρατάξεις, ρευστή όπως ήταν, μηχανορραφούσε εναντίον όλων, και του εαυτού της συμπεριλαμβανομένου. Και γι αυτό τους τρόμαζε. Αρνιόταν να ενταχθεί, ριγμένη ολόψυχα σ’ έναν αυτόνομο, βαθύ ανθρωπισμό, που δεν αποζητούσε αναγνώριση και δεν εστιαζόταν στην ετικέτα του ικέτη. Αφοσιωμένη σε μια τέχνη που της επέβαλλε την απουσία από παρέες και την ακριβή συντροφιά βιβλίων κι αγαπημένων. Και προκαλούσε. Τόσο στην φιλική σχέση της με τον Κουίνσλιγκ πολιτικάντη πρωθυπουργό Ράλλη (ο οποίος εκμεταλλεύτηκε αργότερα τις αγαθοεργίες που εκείνη κυρίως του επέβαλλε) σώζοντας (η Παπαδάκη) δεκάδες αριστερούς και δεξιούς και κρύβοντας Εβραίους, όσο και στην σχεδόν ανοικτή ερωτική σχέση της με την Αιμιλία Καραβία. Και πάνω απ’ όλα, κι ακριβότερο σε όλα, μπορούσε να δίνει στις πέτρες της Επιδαύρου μια φωνή που ρχοταν θαρρείς από τα βάθη των αιώνων, ταρακουνώντας με τις ηρωϊδες της την συνείδηση μιας κοινωνίας που σκοτώνει από πάντοτε τους θνησιγενείς της Ποιητές.
Μετέπειτα επώνυμοι «συνάδελφοι» που θέλαν ν’ αναδειχθούν, σε μια εποχή που είχαν βγει τα μεγάλα μαχαίρια απ’ όλες τις πλευρές κι οι ανέραστοι εκμεταλλεύονταν ιδεολογίες για να κρύψουν τα πιο ποταπά προσωπικά ξεκαθαρίσματα, η υστερική ατμόσφαιρα που επικρατούσε στον Σύλλογο Ελλήνων Ηθοποιών (όμοια με το υπόλοιπο της κοινωνίας), άνθρωποι που άλλαζαν μ’ ευκολία πολιτικό στρατόπεδο κι έπρεπε για να πείσουν να ‘ναι βασιλικότεροι του βασιλέως, κι ανίδεα μυαλά σ’ ανόσια χέρια, της πήραν την ζωή στα 36 της μόλις χρόνια και προσπάθησαν να της πάρουν και την Μνήμη.
Και πως όχι… Όταν το πτώμα της αναγνωρίστηκε, δυστυχώς γυμνό και κακοποιημένο, έναν μήνα μετά στην ΟΥΛΕΝ από τον αδερφό και την αγαπημένη, δεν μπορούσε παρά να κραυγάζει μες στη συγκλονιστική σιωπή του για την «απροσχημάτιστη και παντοδύναμη βία, ηθική και υλική, που ασκεί μια κοινωνία εκδικητική, διεφθαρμένη και υποκριτική, στα άτομα που αρνούνται να αφομοιωθούν μαζί της». Και πάνω απ’ όλα κατάγγελνε το μαύρο χάλι μιας «πατρίδας» που δεν δίσταζε για τα ποταπά παιχνίδια της να φυτέψει σφαίρα στον κρόταφο της ίδιας τής της Τέχνης…
Στην κομματική απολογία του για τα πεπραγμένα εκείνου του υστερικού Δεκέμβρη ο τότε ΓΓ του ΚΚΕ, έχοντας και τα πλήρη στοιχεία από διασωθέντες αριστερούς, παραδέχτηκε προς τιμήν του ότι ο φόνος της Παπαδάκη ήταν φόνος αθώου, ενώ κάποιοι από τους φονιάδες της εκτελέστηκαν από λαϊκό δικαστήριο λίγους μήνες αργότερα.
Κι όμως, είναι καιρός να επανα-διεκδικήσουμε και να φέρουμε στο φως την ιστορία των «αόρατων». Των ανθρώπων που, εξαιτίας της όποιας (φυλετικής, σεξουαλικής, θρησκευτικής, σωματικής κ.ά.) ετερότητας τους, τους έκλεψαν τις λέξεις, το δικαίωμα όχι μονάχα στην πολύτιμη ζωή αλλά και στην μαρτυρία της. Σ’ αυτό, δηλαδή, που μας ενώνει με το σύνολο των ανθρώπων, κάνοντας ένα τους πολλούς και το ταξίδι πατρίδα. Από τον πίνακα «Οι δυο Φίλες» του Μόραλη, που η σημειολογία της διηγείται το απόκρυφο της ιστορίας των ανθρώπων σε δυο γραμμές, μέχρι την Παπαδάκη, την Καραβία, την Ρωζέττη ή την Μυρτιώτισσα, υπήρχαν κι υπάρχουν άνθρωποι που δεν τους επιτρέπεται ούτε καν να θρηνήσουν δημόσια.
Η Αιμιλία, «η Μίλια» όπως την φώναζε στην ιδιωτική τους ζωή, σύμβολο όλων αυτών των ανθρώπων, έζησε χρόνια ένα αβάσταγο πένθος πίσω από κλειστά παραθυρόφυλλα στα Πατήσια, με το βάρος μιας κλεμμένης ζωής, και με τη συντροφιά «λίγων και ακριβών». Κι όμως διέσωσε την μαρτυρία και την Μνήμη σ’ έγγραφα που πήραν μετά τον θάνατο της φωτιά στα χέρια του Πολύβιου Μαρσάν («Μια Φωτεινή Θεατρική Διαδρομή μ’ Απροσδόκητο Τέλος», εκδόσεις Καστανιώτη) κι έγιναν το μικρό κεράκι του Χικμετικού «Κερέμ», που «κάηκε απ’ τον έρωτα του»…
Ό,τι μας έμεινε από την ίδια την Παπαδάκη είναι λίγες σύντομες ηχογραφήσεις μιας φωνής εξαιρετικά ερατεινής και φωτογραφίες «ψευδοαπεικόνισης» μιας εντυπωσιακής γυναίκας μ’ έλλειψη φωτογένειας όπως λέγεται, μα με παρουσία εμβληματική στο νέοελληνικό θέατρο που δεν την έχει τιμήσει ούτε σε μια του Σκηνή ή σ’ ένα Φεστιβάλ του.
Κι όμως! Μας έχει μείνει και κάτι ακόμα. Το παράτολμο, τραγελαφικό, ιδιόμορφο μα κι απόλυτα αξιοπρεπές «στο φως της μέρας» παιχνίδι ενός πολύπλοκου, μακριά από τον λαϊκισμό» ανθρώπου, που επιστρέφει μέσα απ’ τα βάθη του χρόνου για να διεκδικήσει το βασίλειο που της αρπάξανε, ενώσω αναζητούσε τα όρια της Τέχνης και της ερωτικής ελευθερίας: Την Ζωή, μέσα από την Καλλιτεχνική Προσφορά και πάνω απ’ όλα Μνήμη.
Κι ένας τάφος στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών μ’ ένα εξαιρετικό επίγραμμα του Α. Σικελιανού επάνω, που την τοποθετεί ισαδελφή στις μεγάλες ηρωϊδες της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας, είδος που τόσο υπηρέτησε και που τόσες θεμελιακές στιγμές υποκριτικής του κλάπηκαν απ’ όλους κι όλες μας με τον πρόωρο θάνατο της: «Μνήσθιτι Κύριε, την ώρα που άστραψε η λεπίδα του φονιά/ κι όλος ο θεός της Τραγωδίας εφάνη. Μνήσθητι Κύριε, την ώρα που οι 9 αδερφές εμφανίσθηκαν/ για να της βάλουνε των αιώνων το Στεφάνι» (...)
- της Ελένης Καρασαββίδου, από την εφημερίδα City Uncovered, τεύχος 17, Ιούλιος 2007.----- 
[Ελένη Παπαδάκη, βιογραφία,
Πολύβιος Μαρσάν, εκδ. Καστανιώτη.]
(από την Καθημερινή)
From: desmich8
.
Ε λοιπόν το πιστεύεις ότι έχω διαβάσει τόσες φορές για αυτή τη δολοφονία και μόλις τώρα μαθαίνω ότι είχε σχέση με γυναίκα...
ΑπάντησηΔιαγραφή"Yπήρχαν κι υπάρχουν άνθρωποι που δεν τους επιτρέπεται ούτε καν να θρηνήσουν δημόσια" Συγκλονιστικό και το βίντεο και το ηχητικό ντοκουμέντο. Σε ευχαριστούμε!
πολυ ενδιαφερον το αρθρο απο την C.U.
ΑπάντησηΔιαγραφήομολογω πως αν δεν το ανεβαζες σε ποστ θα το εχανα τελειως :-/
αν δεν κανω λαθος στη σειρα που εγινε για την Παπαδακη (με την Κ. Καραμπετη στον ρολο της) δεν υπηρχε καμια νυξη στην ερωτικη της ζωη με γυναικα, δεν ειμαι απολυτως σιγουρη βεβαια.
οπως κ να χει ευχαριστω για το ωραιο ποστ :-)
Ιστορίες επιμελώς κρυμμένες, gsh, όπως πολλές πολλές ακόμη...
ΑπάντησηΔιαγραφήDer Doppelgänger, δεν το είχα δεί και δεν ξέρω, υποθέτω όχι. Καλώς σε βρίσκω :-)
Ποτέ δεν θα μάθουμε θετικά ποιές ήταν οι σεξουαλικές της προτιμήσεις. Τα περί ομοφυλοφιλίας, θα μπορούσαν να είναι απλά μια ακόμη συκοφαντία εναντίον της.
ΑπάντησηΔιαγραφήΤο οτι δεν γνωρίζουμε με ποιούς άνδρες σχετιζόταν, δεν σημαίνει απόλυτα οτι σχετιζόταν με γυναίκες. Πάντως είτε έτσι,είτε αλλιώς, αυτή η γυναίκα ήταν πολύ αυθεντική και ασυμβίβαστη στη ζωή της, σε κάθε τομέα. Αυτό μετράει.
Ηθοποιός,
ΑπάντησηΔιαγραφήθέλω να μου εξηγήσεις σε παρακαλώ, με ποιόν τρόπο η ομοφυλοφιλία θα μπορούσε να αποτελεί "συκοφαντία". Λανθασμένη ενδεχομένως, εκτός του ό,τι υπάρχουν άνθρωποι που είναι αμφιφυλόφιλοι.
Για εμένα προσωπικά, ξεκάθαρα δεν είναι παράπτωμα η ομοφυλοφιλία. Όμως για την εποχή της Ελένης Παπαδάκη, ήταν, και μπορούσε να αποτελέσει και προσβολή και συκοφαντία και στίγμα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΤο θέμα που θέτω εγώ είναι: με ποιές αποδείξεις χαρακτηρίζετε την ηθοποιό αυτή ομοφυλόφιλη; Υπάρχει κάποιο στοιχείο; Καμμία παραδοχή από την ίδια ή το περιβάλλον της για τον ισχυρισμό σας; Κάποια φωτογραφία, κάποιο ερωτικό γράμμα;
Ας μήν παίρνουμε τις εικασίες του καθενός ώς δεδομένα. Φυσικά, άν ήταν ομοφυλόφιλη (το πολύ να ήταν αμφιφυλόφιλη, κατά τη γνώμη μου), δεν νομίζω οτι αυτό αρκεί για να μεταβάλλει την γνώμη κανενός για το άτομό της..
Ναί, αλλά η κουβέντα γίνεται σήμερα, γι' αυτό το είπα, οπότε τα αν ήταν ένας ηθοποιός ή όχι ομοφυλόφιλος, ή αμφιφυλόφιλος, δεν αποτελεί ούτε συκοφαντία, ούτε στίγμα, ούτε προσβολή. Αν ακολουθήσουμε αυτό το σκεπτικό, δεν θα έπρεπε να συζητάμε για το αν ο Λόρκα, ο Θερνούδα, και πολλοί ακόμη ήταν ομοφυλόφιλοι ή όχι.
ΑπάντησηΔιαγραφήΓια παράδειγμα για τον Δημήτρη Μητρόπουλο, ενώ εκτός Ελλάδος κυκλοφορούν μελέτες που αναφέρουν ξεκάθαρα για την ομοφυλοφιλία του, εδώ στην Ελλάδα, μόλις πρόσφατα
άρχισε να γίνεται λόγος - μέχρι πριν μία δεκαετία οτιδήποτε αναφερόταν ήταν "ανυπόστατες" φήμες και χαρακτηρίζονταν "συκοφαντικά για τη μνήμη του". Και για πολλούς έλληνες ηθοποιούς και καλλιτέχνες υπάρχουν διάσπαρτες φήμες, ποτέ όμως δεν έγινε μια σοβαρή έρευνα, με σεβασμό στη μνήμη του.
Η συγκεκριμένη ανάρτηση είναι αναδημοσίευση ενός άρθρου από μία εφημερίδα. Θα μπορούσε αυτό το άρθρο ή και άλλα να είναι μια αφορμή για μία συζήτηση, για μία τόσο αδικοχαμένη ηθοποιό, που οι συνθήκες που έχασε τη ζωή της, ακόμη δεν έχουν φωτιστεί πλήρως.
Είναι θλιβερό το γεγονός οτι φωτεινές προσωπικότητες αναγκάζονταν στο παρελθόν, ή και αναγκάζονται, να ζούν διπλή ζωή υπό τον φόβο του κοινωνικού στιγματισμού.
ΑπάντησηΔιαγραφήΣε μερικές περιπτώσεις βγάζει μάτι το αν κάποιος προτιμά τους άντρες ή τις γυναίκες. Αυτό που δεν καταλαβαίνω, είναι η ευκολία με την οποία κάποιος παίρνει πάνω του μια ταμπέλα. Γιατί; Λένε ας πούμε οτι η Ραλλία Χρηστίδου ή η Θάλεια Ματίκα είναι ομοφυλόφιλες, έτσι απλά, χωρίς κάποιο τεκμήριο. Και αποδείχτηκε οτι και οι δύο σχετίζονται με άνδρες, η τελευταία μάλιστα πρόκειται να παντρευτεί κιόλας..
Νομίζω οτι η επιφυλακτικότητα είναι απαραίτητη όταν μιλάμε για άτομα που δεν ζούν για να υπερασπιστούν τους εαυτούς τους. Άλλο να πείς ''η Παπαδάκη ήταν gay'' κι άλλο να πείς ''φημολογείται οτι ήταν gay'' ή ''κατά τη δική μου αντίληψη ήταν gay''.
Ο Τύπος της εποχής της Παπαδάκη, την μία μέρα την χαρακτήριζε ομοφυλόφιλη, την άλλη μέρα της προσήπτε δήθεν δεσμό με έναν άντρα πολιτικό,και ό,τι κατέβαζε κάθε φορά το κεφάλι των δημοσιογράφων..
Οι βιογράφοι της ωστόσο, δεν αναφέρουν πουθενά κάποιο στοιχείο για κάποια ομοφυλοφιλική σχέση της.
Δεν ξέρω αν υπάρχει καπνός χωρίς φωτιά, αλλά μέχρι να δούμε δημοσιευμένη έστω μια σοβαρή μαρτυρία, προτιμώ οι ''φήμες'' να ονομάζονται ''φήμες'', κι όχι γεγονότα.
Μακάρι να έβγαινε στο φώς της δημοσιότητας τέτοιο υλικό, στο όνομα της ερευνας. Είναι πραγματικά κρίμα που οι συγγενείς της κράτησαν τόσα ενδιαφέροντα μυστικά της ηθοποιού, για τον εαυτό τους..
Για τους εν ζωή, συμφωνώ απόλυτα μαζί σου. Είμαι εναντίον του outing για τον οποιονδήποτε λόγο. Αν κάποιος/α είναι ομοφυλόφιλος/η, αν θέλει μπορεί να το πεί ο ίδιος/α. Αν όχι θα πρέπει να το σεβαστούμε. Η ιδιωτική ζωή του καθενός είναι και θα πρέπει να παραμένει απαραβίαστη.
ΑπάντησηΔιαγραφήΌταν όμως μιλάμε για επιφανή πρόσωπα που δεν ζούν, υπάρχει η ασφάλεια του χρόνου, και αυτό γίνεται με σοβαρότητα (και όχι χάριν κουτσομπολιού ή με ροζ διάθεση) και με σεβασμό στην μνήμη του νεκρού, τότε κατά τη γνώμη μου είναι αποδεκτό. Στην περίπτωση του συγκεκριμένου άρθρου, υπάρχουν οι παραπάνω προϋποθέσεις, φυσικά είναι αμφισβητίσιμο, γιατί όπως λές δεν υπάρχει παράθεση στοιχείων. Η ζωή όμως της Παπαδάκη, έχει πολύ ενδιαφέρον και είμαι σίγουρος ότι υπάρχει ακόμη υλικό που δεν έχει δεί το φώς της δημοσιότητας. Ίσως ανάμεσα σ' αυτό να υπάρχουν τεκμήρια που να αποδεικνύουν την αλήθεια ή μή των ισχυρισμών.