ΕΝΤΕΥΚΤΗΡΙΟ. ΕΝΑ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΦΡΑΝΣΙΣ ΜΠΕΪΚΟΝ.

(Στη φωτογραφία: ο Μπέικον με τον
εραστή του, Τζον Έντουαρντς)
Αντιγράφω, μέσω ηλεκτρονικής ενημέρωσης για το αφιέρωμα του περιοδικού Εντευκτήριο, στον μεγάλο ζωγράφο Φράνσις Μπέικον. Ακόμη θυμάμαι το εξαιρετικό βιβλίο του Συλβέστερ (κάπου χαμένο θά 'ναι στην βιβλιοθήκη μου) που όταν το είχα πρωτοδεί, ήταν μια αποκάλυψη για μένα. Διαβάστε το παρακάτω σημείωμα, και πιστεύω ότι αξίζει να έχετε αυτό το τεύχος του Εντευκτηρίου.

Στη συμπλήρωση 100 χρόνων από τη γέννησή του (28 Οκτωβρίου 2009), το «Εντευκτήριο» παρουσιάζει ένα εκτενές αφιέρωμα με αφηγηματικά (και όχι μόνο τεχνοκριτικά) κείμενα για τη ζωή και το έργο ενός σπουδαίου όσο και ιδιόρρυθμου εικαστικού δημιουργού, έκθεση του οποίου δεν έχει παρουσιαστεί ποτέ στην Ελλάδα ούτε κυκλοφορούν μονογραφίες ή άλλα βιβλία γι’ αυτόν (με την εξαίρεση ενός τομιδίου στη σειρά τέχνης της «Καθημερινής» και του φημισμένου βιβλίου με τις συνεντεύξεις του στον Ντέιβιντ Συλβέστερ, που επανεκδόθηκε πρόσφατα από την «Άγρα»). Το αφιέρωμα φιλοδοξεί να παρουσιάσει τον ζωγράφο αλλά και τον άνθρωπο Μπέικον. Δύο όψεις ενός ατόμου που ρούφηξε τη ζωή και την αντιμετώπισε με θάρρος, κοίταξε τις πιο σκοτεινές γωνίες του μυαλού του και τις φώτισε, κάνοντας τους εφιάλτες του έργο. Όμως ταυτόχρονα, εικονοποίησε τους εφιάλτες και την απελπισία του ανθρώπου του 20ού αιώνα, του χαμένου μέσα στις αντιφάσεις του. Είναι ο άνθρωπος που γνωρίζει ότι κάτω από το προσωπείο που του έχει φορέσει ο πολιτισμός ζει ένα άγριο θηρίο. Ακούει τα ουρλιαχτά του και τρομάζει καθώς συχνά νιώθει ότι οι δονήσεις του κακού μπορούν να τον παρασύρουν. Ο Μπέικον αφέθηκε και ακολούθησε το εντός του άγριο ζώο. Γύρισε φέρνοντας μαζί του καθρέφτες που τους έχουμε απέναντί μας, για να βλέπουμε το πρόσωπό μας όπως ακριβώς είναι.

Το αφιέρωμα επιμελήθηκε ο δημοσιογράφος Κώστας Μαρίνος, ο οποίος επιπλέον συνέταξε μικρό όσο και σύντομο χρονολόγιο του Μπέικον, μετέφρασε τα περισσότερα από τα ξενόγλωσσα κείμενα και γράφει για τα κομβικά πρόσωπα της ζωής του μεγάλου ζωγράφου (φίλες και φίλους, εραστές κτλ.). Ο Σπύρος Παντελάκης και ο Αυγουστίνος Ζενάκο γράφουν για τη διαδρομή του Μπέικον στη ζωγραφική· ο Σωτήρης Μπαχτσετζής επιχειρεί μια ψυχαναλυτική προσέγγιση στο έργο του ζωγράφου· ο πεζογράφος Ηλίας Μαγκλίνης κάνει μια προσωπική ανάγνωση του έργου του Μπέικον, δημιουργώντας το δικό του τρίπτυχο: Κρέας - Φρίκη - Ζωή· ο Αθανάσιος Αλεξανδρίδης γράφει για τα “ουρλιαχτό” στην εικονοποιία του Βρετανού δημιουργού. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει το κείμενο του Μίλαν
Κούντερα (μετ.: Ιράνα Σάμιτα), ο οποίος μεταξύ άλλων επισημαίνει ότι «οπουδήποτε μπορεί, ο Μπέικον θολώνει τα ίχνη του, ώστε να ξεφορτωθεί τους ερμηνευτές του οι οποίοι προσπαθούν να υποβιβάσουν την τέχνη του σε ένα εξαιρετικά εύκολο πρόγραμμα: αγριεύει όταν χρησιμοποιούν τη λέξη “τρόμος” αναφερόμενοι στην τέχνη του· υπογραμμίζει τον ρόλο της τύχης στη ζωγραφική του [...]· επιμένει για τη λέξη “παιχνίδι” όταν όλοι αντλούν την απόλυτη σοβαρότητα από τα έργα του». Ο ποιητής Αργύρης Παλούκας εισφέρει τη δική του ματιά στον Μπέικον· ο Χιου Ντέιβις γράφει για το «Τρίπτυχο, Μάιος- Ιούνιος 1973», που αποτελεί φόρο τιμής στον φίλο και εραστή του ζωγράφου, Τζωρτζ Ντάγιερ, ο οποίος είχε αυτοκτονήσει το 1971 στο Παρίσι, την παραμονή των εγκαινίων μεγάλης έκθεσης του Μπέικον στο Γκραν Παλαί· ο σκηνοθέτης Τζων Μέιμπουρυ εξηγεί το σκεπτικό με το οποίο γύρισε την ταινία «Η αγάπη είναι ο Διάβολος» (μια κινηματογραφική βιογραφία του Μπέικον)· ο Εμμάνουελ Κούπερ γράφει για τον «Queer Francis», προσπαθώντας να
φωτίσει την “ταυτότητα” αυτού του ιδιόρρυθμου ανθρώπου που υπήρξε ο Μπέικον, καθώς και τη σχέση του με την ομοφυλοφιλία του· ο μπλόγκερ Desiderius αναφέρεται στον ομοφυλόφιλο Μπέικον ως καταραμένο δημιουργό· ο Πήτερ Κόνραντ ανθολογεί σχόλια φίλων του Μπέικον μετά τον θάνατό του· ο Ηλίας Κουτσούκος γράφει για την απώλεια μιας αφίσας με τον «Πάπα Ιννοκέντιο» επιζωγραφισμένο από τον Μπέικον, με ιδιόχειρη αφιέρωσή του· ο Γρηγόρης Μαυρουδής κλείνει το αφιέρωμα αφηγούμενος μια σύντομη συνάντησή του με τον ζωγράφο το 1985 στο Λονδίνο.

Οι Σελίδες για τον Φράνσις Μπέικον εικονογραφούνται με τα πιο γνωστά (αλλά όχι μόνο αυτά) έργα του Βρετανού δημιουργού.

Στο ίδιο τεύχος, ο Παναγιώτης Ιωαννίδης* παρουσιάζει τον Αμερικανό (ομοφυλόφιλο) ποιητή Τομ Γκαν και μεταφράζει έξι ποιήματά του.
Παραθέτουμε εδώ την εισαγωγή του Παναγιώτη Ιωαννίδη:
Ο Τομ Γκαν (Γκραίηβσεντ, Ηνωμένο Βασίλειο, 29 Αυγούστου 1929 - Σαν Φρανσίσκο, ΗΠΑ, 25 Απριλίου 2004) έγραψε το πρώτο του μυθιστόρημα σε ηλικία 11 ετών, ως δώρο γενεθλίων για τη μητέρα του. Πριν εκείνη αυτοκτονήσει λίγα χρόνια αργότερα, είχε ήδη προλάβει να του εμπνεύσει αγάπη για τα βιβλία. Η πρώτη του ποιητική συλλογή, Fighting Terms, εκδόθηκε το 1954, έναν χρόνο μετά την αποφοίτησή του από το Trinity College του Καίμπριτζ. Την ίδια χρονιά, ακολουθώντας τον διά βίου σύντροφό του, Mike Kitay, εγκαταλείπει την Αγγλία γιά τις ΗΠΑ, όπου και θα ζήσει την υπόλοιπη ζωή του, διδάσκοντας σε πανεπιστήμια, ιδιαίτερα στο Berkeley, και γράφοντας ποίηση, αλλά και δοκίμια για την ποίηση. Ακολούθησαν άλλες επτά συλλογές, πριν την τελευταία του, Boss Cupid, το 2000. Έχοντας ξεκινήσει χρησιμοποιώντας περίτεχνα μετρικά και στροφικά σχήματα, που παραπέμπουν ακόμα και στους Άγγλους ποιητές του 16ου και του 17ου αιώνα, ο Γκαν αργότερα ανοίχτηκε στα συλλαβικά μέτρα αλλά και τον ελεύθερο στίχο ― τα αξιοποίησε όλα με, ασυνήθιστη γιά την εποχή, τόλμη και τεχνική μαεστρία. Σε ανάλογο εύρος, τα “θέματα” της ποίησής του κυμάνθηκαν από τις αναπλάσεις μύθων ή τη δημιουργία νέων μέχρι τις “ρεαλιστικές” απεικονίσεις της σύγχρονής του ζωής. Για παράδειγμα, στη συλλογή Μώλυ (1971), η αναφορά στο ομηρικό μαγικό βοτάνι λειτουργεί ως ανάλογον των πειραματισμών, και του ίδιου του Γκαν, τη δεκαετία του 1960, με το LSD – ενώ η προτελευταία του συλλογή, Ο Άντρας που ίδρωνε τις νύχτες (1992), περιλαμβάνει αρκετά ποιήματα γιά νεκρούς από AIDS φίλους. Άγνωστες θα παραμείνουν οι βουλές των Faber & Faber, που αρχικώς τον προωθούσαν πλάι στον (ιδιαίτερα ανόμοιό του) Τεντ Χιούζ ― πάντως, μαζί και με τον Φίλιπ Λάρκιν, ήσαν ίσως οι πιό ενδιαφέρουσες φωνές της πρώτης σημαντικής βρετανικής γενιάς που διαφοροποιούνταν αισθητά από τον Έλιοτ και τον Ώντεν.

* Μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα πιέζοντας το παρακάτω λινκ που οδηγεί στο πολύ ενδιαφέρον μπλογκ Ξυλοκόποι της Άνοιξης, που διατηρεί ο Παναγιώτης Ιωαννίδης.